Εδώ και 9 χρόνια οι ζωγραφιές των παιδιών καταλαμβάνουν μεγάλο χώρο στο σπίτι… Κάποιες από αυτές τις βάζουμε στον τοίχο για να τις βλέπουμε όλοι, άλλες βρίσκονται μέσα σε φακέλους και άλλες έχουν γίνει δώρο σε παππούδες και γιαγιάδες. Ειδικά στις πρώτες τους ζωγραφιές το πρώτο που θα δεις είναι ορνιθοσκαλίσματα ή μήπως υπάρχουν κρυφά μηνύματα; Με βοήθησε να καταλάβω κάποια κρυφά μηνύματα το βιβλίο ”Τα παιδιά στέλνουν μηνύματα με τις ζωγραφιές τους” από την συγγραφέα Rose Fleck – Bangert, ειδική Παιδαγωγός-ψυχοθεραπεύτρια, από τις εκδόσεις Θυμάρι. Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή.
Κίνηση
Ο πρώτος εκφραστικός τρόπος του παιδιού είναι η κίνηση. Περίπου με την έναρξη της ομιλίας το παιδί είναι σωματικά αναπτυγμένο σε σημείο που μπορεί να πιάνει και να κατευθύνει ένα μολύβι. Μόλις αρχίσει να λειτουργεί ο συντονισμός ανάμεσα στο χέρι και στο μάτι προκύπτει ένα νέο μέσο έκφρασης. Η ζωγραφική!
Ζωγραφική εξέλιξη
Η ζωγραφική εξέλιξη ανταποκρίνεται στην ατομικότητα κάθε παιδιού αλλά υπάρχουν κάποια βασικά χαρακτηριστικά που συνήθως ισχύουν για όλα τα παιδιά. Η εξέλιξη αυτή όμως δεν είναι ευθύγραμμη. Υπάρχουν φάσεις που το παιδί τις υπερπηδά, περίοδοι δισταγμού και υπαναχώρησης. Σε ηλικία 1 1/2 έτους ανιχνεύουμε τις πρώτες αρχέγονες μορφές. Η εξέλιξη αυτών είναι σε προ-παραστατικές βασικές μορφές και το παιδί αργότερα θα μπορεί να παραστήσει ότι επιθυμεί. Η εξέλιξη αυτή χωρίζεται σε δύο φάσης. Προ-παραστατική και παραστατική φάση.
Προ-παραστατική φάση
Οι πρώτες εικόνες που ζωγραφίζει το παιδί είναι τα ορνιθοσκαλίσματα. Είναι συνεχή κυκλική κυκλική πορεία μιας γραμμής, το σπειροειδές στριφογύρισμα της χωρίς να σηκώνεται η μύτη του μολυβιού. Είναι ένα κουβάρι από γραμμές και εκφράζει το σωματικό αίσθημα του βρέφους, σε μία εποχή που δεν έχει ακόμη συνείδηση ότι υπάρχουν όρια και δεν λειτουργεί ακόμη ο προσανατολισμός στον χώρο. Οι πρώτες οριοθετήσεις και κατευθύνσεις στις ζωγραφιές των παιδιών 2-3 ετών, δείχνουν να ανταποκρίνονται στις προσπάθειες να δοκιμάσουν την οριοθέτηση από την μητέρα τους.
Τι συμβολίζουν κάποια σχέδια:
- Κουβάρι: Το σώμα δεν έχει ακόμη όρια ή κατεύθυνση.
- Ελικοειδής γραμμής – σπείρα εκφράζει την κατευθυνόμενη κίνηση. Έχει μία αρχή και ένα τέλος, μία τάξη. Περιέργεια, παρόρμησης.
- Κύκλος: τα ατομικά όρια. Υπάρχει το μέσα και το έξω. Είναι ένας κλειστός ολόγυρα χώρος που έχει αποχωριστεί, έχεις ξεχωρίσει από τον ατελείωτο άπειρο κόσμο.
- Μία τελεία μέσα στον κύκλο: εκφράζει πως το παιδί φτάνει σε μία πρώτη σφαιρική αυτογνωσία.
- Αρχέγονος Σταυρός : σε ηλικία περίπου 3 1/2 ετών τοποθετούν στις ζωγραφιές τους τον αρχέγονο σταυρό για να μπορέσει να ορίσει με ακρίβεια την αίσθηση του προσανατολισμού και να τη σταθεροποιήσει. Αίσθηση για κάθετο και οριζόντιο, πάνω κάτω, δεξιά και αριστερά.
- Παλμικά στοιχεία: Εσωτερικός ρυθμός, σε μία κίνηση όπως ο παλμός, ο χτύπος της καρδιάς, η αναπνοή. Εκδήλωση ζωής.
- Ακτίνες – κεραίες: Ελεύθερη αιώρηση στον χώρο.
- Εικόνα χώρου-Επιφάνειες: Φάση της άριστης δύναμης απόστασης από την μητέρα.
- Διασταυρώσεις: Παιχνίδι με νέες κατασκευές.
- Κιβώτιο: Εδραίωση, Τέλος της προ-παραστατικής φάσης.
Παραστατική φάση
Το παιδί σε ηλικία 4 έως 12 ετών δεν αντιγράφει αλλά ζωγραφίζει πηγαία, περισσότερο δημιουργεί παρά μιμείται. Στη διάρκεια αυτής της φάσης υπάρχουντα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- Η συντομία και ακρίβεια. Τα αντικείμενα παριστάνονται με μία όψη όσο το δυνατόν πιο χαρακτηριστική και ξεκάθαρη. Βρίσκουμε στην ίδια εικόνα ζώα όπως φαίνονται στο πλάι και βουνά όπως φαίνονται από ψηλά
- Ο ανθρωπομορφισμός: Παριστάνει το παιδί ζώα με ανθρώπινη μορφή
- Η ταυτόχρονη χρήση διαφόρων προοπτικών. Στην ίδια εικόνα μπορεί να δούμε π.χ. προσόψεις σπιτιών ξαπλωμένες στη γη.
- Η ακτινογραφία: Το παιδί δε διστάζει να παραστήσει ταυτόχρονα τον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο.
- Αναλογίες. Το παιδί ζωγραφίζει μεγάλο ότι του φαίνεται ουσιώδες. Γι’ αυτό συνήθως όταν ζωγραφίζουν την μητέρα τους είναι το μεγαλύτερο στοιχείο.
- Η διήγηση. Η γλώσσα των εικόνων υποκαθιστά τη γλώσσα των λέξεων αλλά τα παιδιά θέλουν πάντα να πληροφορήσουν να διηγηθούν, να εκφράσουν τις σκέψεις τους.
Κατανόηση στις παιδικές ζωγραφιές
Η ερμηνεία μίας ζωγραφιάς έχει να κάνει με την άποψη του παρατηρητή και επηρρεάζεται από τον δικό του βιωματικό κόσμο. Ένα σύμβολο μπορεί να είναι γενικό αλλά η σημασία του προσωπική. Υπάρχουν όμως κάποιες δυνατότητες κατανόησης για να προσεγγίσουμε τα μυστικά που είναι κρυμμένα στις παιδικές ζωγραφιές.
- Να σχηματίσουμε μία εντύπωση, απ’έξω…
- Υπομονή, συμπάθεια και ζωηρό ενδιαφέρον. Να λάβουμε υπόψη τις συνθήκες ζωής του παιδιού, την οικογένεια, εάν ανήκει σε μία ομάδα, τη τάξη του σχολείου, εάν έχει συμβεί κάποιο περιστατικό κτλ.
- Συμμετοχή των ενηλίκων στη γιαδικασία της ζωγραφικής πράξης με δικά τους παιδιάστικα σχέδια.
Και κάτι τελευταίο. Τα σβησίματα με γομολάστιχα ή με άλλο τρόπο διαγραφής αποτελούν ενδεχομένως ένδειξη σύγκρουσης ή ανεκπλήρωτες επιθυμίες.
Έχεις ερμηνεύσει τις παιδικές ζωγραφιές των παιδιών σου;
Σε φιλώ
Αναστασία
Σου προτείνω να διαβάσεις παλιότερο άρθρο για το παιδί πικραλίδα ή παιδί ορχιδέα
*** Το άρθρο περιλαμβάνει σύνδεσμο affiliate link. Για οποιαδήποτε αγορά μέσω αυτού του συνδέσμου ένα μικρό ποσοστό πηγαίνει σε εμένα, για τα έξοδα του blog, χωρίς να επιβαρύνει τον αγοραστή. ευχαριστώ πολύ για την υποστήριξη
